اسماعیل بیک غسپرانی و ادیبان تاجیک

Authors

عبدالحی محمدامین اف

استادیار

abstract

در تاریخ آسیای میانه، آغاز قرن بیستم مصادف با بیداری فکری و آزادی خواهی خلق تاجیک است که به جنبش معارف پروری موسوم است. دانشمندان و ادیبان متعددی در انقلاب فکری روشنفکران تاجیک اثرگذار بوده اند که از مهم ترین آن ها می توان به احمد مخدوم دانش مؤلف نوادرالوقایع و زین العابدین مراغه ای مؤلف سیاحتنامۀ ابراهیم بیک اشاره کرد. یکی از آثار مهمی که در آن دوره به روشنگران و ادیبان تاجیک تأثیر پرثمر رسانده، مسلمانان دارالراحت تألیف اسماعیل بیک غسپرانی است. اسماعیل بیک دانشمند، ادیب، روزنامه نگار و معارف پرور تاتار بوده که با فعالیت های گستردۀ معارف پروری و غایه های اصلاحات خواهی اش در بین اهل علم و ادب شهرت زیادی پیدا کرده است. وی با فعالیت های پرثمر اجتماعی و نیز با آثار برجستۀ بدیعی و خصوصاً روزنامۀ ترجمان که ۳۱ سال محرّر آن بود، در بیداری فکری روشنفکران آسیای میانه نقش بسزایی داشته است. تأثیر اندیشه های پیش قدم غسپرانی در ایجادیات ادیبان دیگر مثل محمودخواجه بهبودی، میرزاعبدالواحد منظم، عجزی سمرقندی و... انکارناپذیر است. در میان آثار بدیعی غسپرانی، رمان مسلمانان دارالراحت، هم ازحیث موضوع و درون مایۀ اجتماعی و هم ازنظر شکل ادبی مقامی برجسته دارد. این اثر دارای ارزش های پرقیمت عمومی بشری و برای همۀ مسلمانان نمونۀ عبرت است. به این ترتیب، افکار و عقاید پیش قدم غسپرانی و مرام نامۀ خلاقۀ او، هم در ادبیات دورۀ جدیدیه و هم در آثار ادیبان دورۀ شوروی مؤثر بوده و به رواج روابط ادبی مردم تاجیک و تاتار مساعدت کرده است.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

اسماعیل‌بیک غسپرانی و ادیبان تاجیک

در تاریخ آسیای میانه، آغاز قرن بیستم مصادف با بیداری فکری و آزادی‌خواهی خلق تاجیک است که به جنبش معارف‌پروری موسوم است. دانشمندان و ادیبان متعددی در انقلاب فکری روشنفکران تاجیک اثرگذار بوده‌اند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به احمد مخدوم دانش مؤلف نوادرالوقایع و زین‌العابدین مراغه‌ای مؤلف سیاحتنامۀ ابراهیم‌بیک اشاره کرد. یکی از آثار مهمی که در آن دوره به روشنگران و ادی...

full text

جمهورى‏ خواهى و ادیبان سیاسى

در این مقاله به دنبال پاسخ به این سؤال هستیم که ادیبان سیاسى دوره مشروطه به چه میزان با پدیده نوظهور جمهورى‏خواهى، آشنا شده بودند. هدف ما از این پژوهش دست‏یابى به شناختى نسبى از مفهوم پدیده وارداتى "جمهورى" در دوران گذار مشروطیت و نیز انواع جهت‏گیرى‏ها و جبهه‏گیرى‏هاست که ادیبان از جناح‏هاى مختلف بدان دامن مى‏زدند. این پژوهش از آن جهت حائز اهمیت است که مى‏تواند به ما تصویرى دقیق‏تر از نوع نگرش ...

full text

ادیبان و سخنوران خجند

تا سال‌های اخیر، تحقیق و پژوهش در ادبیات خجند و نمایندگان برجستۀ آن غالباً به‌طور مستقل انجام می‌شد و از سوی دیگر، بیشتر این پژوهش‌ها محدود به زندگی و آثار تنی چند از آن‌ها مثل کمال خجندی، کارنامه‌های ادبی آل خجند و سلسله‌شعرای قرن نوزدهم میلادی بود و ازهمین‌رو نمی‌توانست نیازهای خوانندۀ تاجیک را درزمینۀ شعرای حوزۀ خجند برطرف کند. خوشبختانه، تألیف تذکرۀ شعرای خجند به همت پرفسور عبدالمنا...

full text

روزنامه‌نگار تاجیک

روزنامۀ پراودا یکی از روزنامه‌های پرنفوذ اتحاد شوروی سابق است که آته‌خان لطیفی ادارۀ آن را برعهده داشت. این مقاله با هدف معرفی این روزنامه و مطالب مندرج در آن که غالباً به قلم لطیفی نوشته می‌شد، به نگارش درآمده است. بیشتر مطالبی که در این روزنامه منعکس می‌شد، مسائل مربوط به رشد اقتصادیات، علم و تکنیک، مکتب و معارف، ادبیات و هنر، و فرهنگ و دوستی خلق‌ها بوده است. مطالعۀ مقاله‌های لطیفی در...

full text

«ادیبِ» ادیبان

با قرار حکومت جمهوری تاجیکستان، اول آوریل سال 1987م در جوار شعبه‌های بدیعی نشریات عرفان و معارف، نشریات «ادیب» تأسیس یافت. هدف نشریات «ادیب» بیشتر قانع کردن طلب و خواست دایرة وسیع خوانندگان به چاپ ادبیات بدیعی برای بزرگ‌سالان و کودکان و نوجوانان بود. در سال‌های نخست تأسیس نشریات «ادیب»، ادیبانی چون باباحاجی، شریف شرف، عبدالجلیل واسط‌زاده، قطبی کرام، مستان شیرعلی، ارون کوهزاد و...

full text

روشنگرایی تاجیک و جهان نو

این مقاله با هدف تبیین جریان روشنگرایی تاجیک به نگارش درآمده است. در اواخر سدۀ نوزدهم و اوایل سدۀ بیستم میلادی مبارزۀ ملی- آزادی‌خواهی مردم تاجیک به مرحله‌ای نو رسید و در تفکر مردم دگرگونی‌های انقلابی به‌وجود آمد. این مسئله به‌نوبۀ‌خود سبب شد که روشن‌فکران به طرز زندگانی فرنگیان با چشم عبرت بنگرند. یکی از این روشن‌فکران که به همت او ادبیات روشنگرایی تاجیک عرض وجود کرد، احمد مخدوم دانش است. وی ب...

full text

My Resources

Save resource for easier access later


Journal title:
رودکی ( پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی )

جلد ۸، شماره ۱۶، صفحات ۱۵۷-۱۶۷

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023